Hükümet, EYT düzenlemesini yıl sonuna kadar tamamlama yönünde çalışmalarını sürdürürken, düzenlemenin hazineye maliyeti tartışılıyor. EYT’den …
Hükümet, EYT düzenlemesini yıl sonuna kadar tamamlama yönünde çalışmalarını sürdürürken, düzenlemenin hazineye maliyeti tartışılıyor. EYT’den yaklaşık 5 milyon kişinin faydalanması beklenirken, problem çözülür çözülmez herkesin aynı anda emekli olması mümkün görünmüyor. Belirlenecek modele göre, emekli olmak için yıl ve prim gününü doldurmak gerekiyor. Mesela, emeklilikte süre şartı 25 yıl olarak alındığında; kişi, 25 yılı doldursa bile prim gününü doldurmamış olabiliyor. Benzer şekilde, 1999’un eylül ayı öncesinde işe giren kişinin de 25 yılı dolmamış kabul ediliyor. Bu nedenle emeklilik zamanı, 2024’e kayabiliyor. Bu kapsamda EYT’de emekliliklerin topluca değil, parça parça gerçekleşmesi söz konusu oluyor. Dolayısıyla düzenlemeden ilk etapta şartları taşıyan yaklaşık bir milyon kişinin yararlanması öngörülüyor. Vazgeçilen primlerle birlikte EYT’nin ilk yılında hazineye 90-110 milyar lira arası bir maliyet getirmesi bekleniyor.
Uzmanlar, EYT’lilerin bir kısmının tekrar çalışacağını veya emekli olanların yerine yeni istihdamlar ile vazgeçilen primin bir kısmın yeniden kazanılacağını ve prim için borçlananların ödemelerini hesaba katarak bu maliyetin daha da düşeceğini hesapladı. Bu çerçevede, yükün aydan aya hem kademelendirileceğini hem de düşeceğini belirtti. Uzmanlar söz konusu yükü “katlanılabilir” olarak nitelendirdi.
EYT’DE HANGİ FORMÜL UYGULANACAK?
FİNLANDİYA MODELİ: Masadaki ilk seçenek, aylıklardan bir miktar kesinti yapılarak herhangi bir yaş şartı aranmaksızın 1999 öncesi işe girenlerin emekli edilmesi. Bu formülde aylıklardan yüzde 2-3 kesinti yapılıyor ve emekliliğin önü açılıyor. Bu model daha önce Finlandiya’da uygulanmıştı. Finlandiya, daha sonra bu modelden vazgeçmişti.
YAŞIN DÜŞÜRÜLMESİ MODELİ: EYT’de bir diğer seçenek de emeklilik yaşının düşürülmesi. Erkeklerin ve kadınların emekliliğinin 2-3 yaş kadar öne çekilmesini öngören formül de konuşuluyor. Uzmanlar ise bu seçeneğin farklı bir EYT sorunu ortaya çıkaracağını, şimdikinden farklı olarak sadece yaşa takılanların, yaş aralığının değişeceğini değerlendiriyor.
1999 FORMÜLÜ: 8 Eylül 1999 öncesi işe giren, kadınlarda 20 yıl ve erkeklerde 25 yılı ve prim gününü doldurmuş olanların, doğrudan emekli edilmesi ise bir diğer alternatif. Uzmanlar, bu formülün en uygulanabilir metot olduğunu ifade ediyor.
