Türkiye, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na “barışçıl nükleer” güvencesi konusunda önemli bir adım atarak, Akkuyu’nun denetimine izin verdi. Denetimlerde Türkiye sınırlama uygulamayacak.
Akkuyu Nükleer Güç Santrali sahasına taze nükleer yakıtın teslim edilmesiyle Akkuyu bir nükleer tesis, Türkiye Cumhuriyeti ise barışçıl nükleer teknolojiye sahip ülke statüsüne kavuşurken, barışçıl nükleer için yeni bir adım atıldı. Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK), nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanılacağı yönünde Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na (UAEA) denetim izni verilmesini öngördü. Buna göre, Güvence Denetimi Anlaşması (GDA) uyarınca UAEA tarafından, nükleer güvence kapsamında bulunan ve UAEA’ya bildirilen nükleer maddenin barışçıl amaçlı faaliyetlerde kullanıldığını doğrulamak, nükleer madde sayım ve kontrolünün etkin düzeyde yapıldığını belirlemek ve nükleer güvenceye tabi tüm tesis, madde, ekipman ve bilginin nükleer silahların yayılmasının önlenmesi amacına uygun olarak barışçıl amaçlı kullanıldığını teyit etmek için Akkuyu’da güvence denetimi yapılabilecek. UAEA’ya denetimlerde hiçbir kısıtlama uygulanmayacak. Ajans isterse nükleer güvence denetimleri gerçekleştirilirken kamera, ağırlık ölçüm cihazları, tahribatsız muayene ölçüm cihazları, radyasyon dedektörleri, küresel yer belirleme cihazı, sensör, veri toplama cihazları, ses kayıt cihazları ve bunlarla ilgili bilgisayar ekipmanı kullanılabilecek.
ULUSAL DENETİM YAPILACAK
Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom tarafından inşa edilen Akkuyu’yu her yıl düzenli olarak NDK’da denetleyecek. Ulusal denetimler, en az biri kurum denetçisi olmak üzere en az iki denetim görevlisinden oluşan denetim ekibi tarafından gerçekleştirilecek. Ulusal denetimler, kurum tarafından belirlenen yıllık denetim programı kapsamında veya programsız olarak gerçekleştirilebilecek. Denetimlerde nükleer güvence uygulamaları kapsamında UAEA veya NDK tarafından yerleştirilen kapama ve gözetim sistemi cihazlarının veya mühürlerinin uygunluğunun ve yeterliğinin değerlendirilmesi de yapılacak. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, santralde birinci reaktörün yüzde 90’ının tamamlandığını açıklarken, önceki açıklamasında “İlk reaktörü 2025’te deneme üretimine alacağız. İlk elektriği buradan üretmeyi hedefliyoruz. 2028’e kadar 4 reaktörün tamamını devreye almamız lazım. Yaklaşık 35 milyon ton karbon emisyonunu azaltacağız” demişti.
