Koronavirüs bir yılda hayatımızı değiştirdi

Karantina, meskene kapanma, maske takma üzere daha evvel hiç karşılaşmadığımız şeylerle tanıştığımız 2020’de perakende bölümü mart ayına büyük bir şokla başladı. Tüm dünyada kısıtlamalara gidilmesi, üretim yerlerinin kapanması, ıssızlaşan sokaklar derken en büyük paniklerden biri perakende kesiminde yaşandı. Bilhassa faaliyetlerine orta verilen işletmeler için birinci günlerdeki şoku atlatmak bir oldukça güç oldu.

YENİ OLAĞANA AHENK SAĞLAMA GAYRETİ

Yaklaşık 1.4 trilyon liralık büyüklüğe sahip Türkiye perakende bölümünün sene başındaki büyüme planı yüzde 10 civarındaydı. Birinci şokun ana nedeni ise besin tedarikine ulaşılıp ulaşılamayacağı meselesiydi. Global çapta bir probleme dönüşen virüs, tüketicilerin yaşamsal bir refleksle market raflarına hamle etmesine neden oldu. Temel besin eserleri raflarda tükenirken, kelam konusu panikle bilhassa besin perakendesinde satışlar süratle arttı. Ara, hijyen şartları, metrekare başına müşteri alma mecburiliği, kapanıp tekrar açılması ve tekrar kapanma derken inişli çıkışlı bir yıl geride kaldı.

MARKET RAFLARINA HAMLE

• Birleşmiş Markalar Derneği’nin sayılarına nazaran yeni olağana ahenk sağlayan dalın cirolarında yüzde 50 civarında düşüşler yaşandı. Süratle toparlanan bölümde bilhassa besin perakendeciliği kendini kısa müddette toparlarken, teknoloji ve dokuma üzere alanlar devayı elektronik ticarette buldu. Mart ve Nisan ayının birinci günlerinde boş kalan market rafları unutulmayacak fotoğraf karelerini geride bırakırken, kolonyanın koronavirüse karşı tesirli olduğunun öğrenilmesi üzerine stoklar adeta tükendi.

KOLONYA’NIN MÜKEMMEL DÖNÜŞÜ

Kolonyanın ana hususlarından olan alkol ihracatının kısıtlanması ve üretimin denetimi akabinde kısa müddette olağana dönülse de uzun yıllardır geri planda kalan hatta modası geçmiş üzere görülen kolonyanın dönüşü süper oldu. İnsanların besin raflarına saldırısı yanında bilhassa ABD halkının tuvalet kağıtlarına olan ağır ilgisi tekrar dal için unutulmayacak izlerden biriydi.

HAKSIZ FİYAT ARTIŞINA ŞİKAYET ÇİZGİSİ

Ülkemizde döviz kurlarındaki yükselişi mazeret ederek, bundan etkilenmediği halde mal ve hizmetlerinde fiyat artışına giden işletmelere karşı çeşitli tedbirler alındı. Haksız fiyat artışlarına ait müracaatlarını daha kolay ve süratli yapabilecekleri Haksız Fiyat Artışı Şikayet Bildirimi (HFA-Bildirim) Taşınabilir Uygulaması hayata geçirildi. Bu sistem sayesinde vatandaşlar, haksız uygulamaları Bakanlığa direkt iletmiş oldu. Bu sayede kontroller de yerine ve kısa müddette yapıldı.

AVM’LER KAPANDI, İSTİHDAM İÇİN EK TEDBİR ALINDI

Ülkemizde marketlerin açık kalacağı anlaşıldıktan sonra tüketiciler rahatlasa da AVM’lerin ve mağazaların kapanması perakende pazarına büyük darbe vurdu. AVM kiralarının dolarla ödenmesine yönelik tartışmalar sürerken, başlayan pandemi buradaki markaların stratejilerini olumsuz etkiledi. Mağazaların kapanması istihdam sorunun gündeme getirirken, işyerleri için personel çıkarma yasağı ve kısa çalışma ödeneği bölüme biraz nefes aldırdı.

BİRİNCİ 3 AY KÜÇÜK ESNAFA YARADI

Salgında artan besin fiyatları ve marketler en çok konuşulan mevzular ortasında oldu. Türkiye genelinde zincir market sayısının 40 bine yaklaştığı bu periyotta besin fiyatlarının düşürülmesi için yapılan çalışmalar arttı. Pandeminin birinci günleri bilhassa küçük esnafa yaradı. Mahalle bakkalı, manav ve kasaba ilgi artarken, işletmelerin çoğundaki kredi kartı ile alışverişler arttı. REM People’ın Esnaf Barometresi araştırmasına nazaran mart, nisan ve mayıs aylarında 2,5 milyon haneyi geçindiren 300 bin küçük ölçekli işletmenin satışı 18 puan arttı. Kesimin geneli için tüm yıl alınan tedbirler nedeniyle, güçlü bir imtihan verildi. Pandeminin seyrine nazaran kapanma firmanın rutini haline geldi.

STOKÇULARA KARŞI SÜRATLİ TEDBİR

• Perakende bölümünde bilhassa pandeminin birinci periyodunda yaşanan sıkıntılardan biri de stokçuluk oldu. Birinci yaşanan korkuları fırsat bilenler, besin başta olmak üzere temel gereksinim unsurların stokçuluğa başladı. Bu hem fiyatları artırırken hem de toplumsal huzursuzluğu artırdı. Market raflarında görülen olağan dışı artışlar üzerine Ticaret Bakanlığı devreye girerek kontrolleri artırdı. Tarım ve Orman Bakanlığı, geçen yıl gerçekleştirdiği 1 milyon 356 bin 643 besin kontrolünde, 14 bin 562 aded idari para cezası verirken, 172 işletme için savcılıklara kabahat duyurusu yaptı. Geçen yıl en fazla kontrol 603 bin 813 ile besin satış yerlerine yapıldı. Buralara 5 bin 975 adet idari para cezası kesildi.

GETİR GÖTÜR İŞLERİ TEPE YAPTI

Konuttan çıkma yasakları, internet üzerinden alışverişi artırınca perakende dalı biraz nefes aldı. İkinci kıymetli gelişme ise, taşınabilir siparişler oldu. Birçok girişimcinin öncü olduğu kapıya kadar sipariş getirme uygulamaları kısa müddette zincir marketlerden mahalle bakkallarına kadar yaygınlaştı. Onlarca yıl sürecek bir alışveriş şekli pandemi sayesinde aylar içinde hayatımıza girmiş oldu. Haliyle pandemi devrinin başkanı natürel ki süpermarket kategorisi oldu. Mart ayından bu yana geçen yıla nazaran 5 kat büyüme gösteren süpermarket kategorisi en büyük artışla liderliği aldı. İlgili dallar yanında koronavirüs salgını devrinde e-ticarete yönelen perakende bölümü biraz olsun nefes aldı.

2020’DEKİ İKİNCİ DALGA SIKINTILARI ARTTIRDI

• Mayıs ayı sonundan itibaren oluşan optimist hava ve Haziran ayındaki temkinli açılış ile AVM’ler başta olmak üzere kesimde optimist hava esmeye başladı. Kasım ayında ikinci dalganın tesiriyle tekrar kapanan işletmeler nedeniyle, 2021’e yılına bilhassa esnaf kesiti farklı problemlerle girdi. Bilhassa yeme-içme kesiminin uzun vadeli kapalı kalması, kesim aktörlerini zora soktu. Bölüm içindeki yeme içme işletmelerinin haftalık kaybının 2.5 milyar lira olduğu belirtiliyor.

TÜKETİCİ ALIŞKANLIKLARI DEĞİŞTİ

Covid-19 pandemisi dünyanın dört bir yanında tüketicilerin satın alma davranışları, neyi nasıl satın aldıkları üzerinde eşsiz bir tesir yaptı. NielsenIQ’nun 2021 yılında gerçekleştirdiği “Pandemi Devrinde Tüketici Davranışlarını Anlamak” başlıklı araştırmanın sonuçları, Türkiye’deki tüketicilerin artık daha önlemli olduklarını ve satın alma alışkanlıklarını bugünün dünyasının yeni ekonomik şartlarına nazaran değiştirdiklerini işaret ediyor. Tüketicilerin yarısının gelirleri konusunda kendilerini inançta hissettiklerini ortaya koyan araştırma, Türkiye’deki tüketicilerin yüzde 75’inin son 6 ay içinde davranış biçimlerini değiştirdiklerini gösteriyor. Bu oran küresel ölçekte ise yüzde 66 düzeyinde.