Yargı reformu ya da yargının kestiği parmağın acısı nasıl sona erecek?

Ahmet Meşhur’un yazısı;

Yargı ıslahatı ya da yargının kestiği parmağın acısı nasıl sona erecek?

Bu günlerde en sık kullandığımız söz herhalde ıslahattır. Islahat sözünü her alanda duymak neredeyse sıradan hale geldi. Fakat, herkesin ıslahata bakışı durduğu yere nazaran değişmektedir. Biz de gündemde olan yargı ıslahatına farklı bir açıdan bakmaya çalışarak lisanımız döndüğünce ve aklımız erdiğince nerelerde sorun olduğunu açıklamaya çalışacağız.

Yargıda sorun var mı yoksa herkes durduğu yere nazaran sorun tanımı mi yapıyor?

Daha evvel bu köşeden 2802 sayılı Kanun’un 28’inci hususundaki sicil notlarının kaldırılmasından sonra yargı kararlarının S.O.S. verdiğini ayrıntılarıyla izah etmiş ve birinci derece mahkemelerinin vermiş olduğu kararların önemli bir nitelik kaybına uğradığından bahsetmiştik. 31.03.2011 tarihinde 2802 sayılı Kanun’un Yargıtay ve Danıştay notlarını düzenleyen 28’inci unsuru yürürlükten kaldırıldıktan sonra ortaya garip bir görünüm çıkmıştı. Bu değişiklikle yargının kestiği acıyan parmak sayısı bir anda çoğalmıştı. Maalesef yargı kararlarında yalnızca vicdanların temel alınması, cüzdan ve başka etkenlerin dikkate alınmaması geride büyük bir enkaz bırakmıştı.

Yani değişiklik sonrasında birinci derece yargı kararlarındaki nitelik kaybı önemli boyutlara varmış, Yüksek Yargının iş yükü önemli boyutlara ulaşmıştı. Nasıl oldu da küçük bir kanun değişikliği ile birinci derece mahkemelerinin kararları büyük bir nitelik kaybına uğramıştı? Değişiklik sonrasında adeta adalet terazisinin kefesi apansızın şaşmış ve verilen kararlarla telafisi imkansız ziyanlar oluşmaya başlamıştı. Şayet ıslahat yapılması düşünülüyorsa öncelikle buraya bakılması gerekiyor. Yani yargıçların apansızın nasıl değişebildikleri araştırılmalıdır.

Yargı, adaletin yerini tutabilir mi?

Yargı, birden fazla kere adaletin yerine kullanılmış ve adaletin kestiği parmağın acımayacağı sav edilmiştir. Lakin yargı ile adalet her vakit örtüşmemektedir ve adil olmayan yargının kestiği parmak da acımaktadır. Yargı ile adalet ortasındaki makas ne kadar açılırsa kesilen parmağın acısı da o kadar çok olmaktadır. Bu nedenle yapılacak düzenlemelerin yargı mensuplarının adil karar vermelerini zorlama üzerinde odaklanılması gerekiyor.

Bu çerçevede, yargı kuruluşları, her vatandaşın haksızlık karşısında sığınacağı sonuncu sığınaklardır. Verilen kararların isabeti ise adalete duyulan saygıyı pekiştirir ve haksızlığa uğrayanları rahatlatır. Aksi durum ise kanayan vicdanların ve yıkılan yuvaların sayısını arttırır.

Vakit zaman yanlış kararlar verilse de Yargıtay ve Danıştay’ın verdiği kararlar büyük oranda isabet kaydetmektedir. Zira yüksek yargıda oluşan ihtisaslaşma ve buralarda verilen kararların nihaileşmesi, kararların isabetini arttırmaktadır.

Kaldırılan ve geri getirilen husus nasıl bir istikrar oluşturuyordu?

2802 sayılı Kanun’un Yargıtay, Danıştay ile bölge adliye ve bölge yönetim mahkemeleri notlarını düzenleyen ve 6217 sayılı Kanun’un 31’inci hususuyla kaldırılan 28’inci hususunda; “…Yargıtay ve Danıştay daireleri yaptıkları temyiz incelemeleri sırasında tek yahut toplu olarak karar veren yargıçlar ile cumhuriyet savcıları hakkında çok düzgün, yeterli, orta ve zayıf olmak üzere not verirler. Not verilirken; kararda sağlanan isabet, davanın süratle yürütülmesi, duruşmalara hazırlıklı çıkılarak gereksiz gecikmelere neden olunmaması, yol kararlarının eksiksiz ve vaktinde yerine getirilmesi, dava mevzularının anlayış ve yönlendirilmesi ve gerekçeli kararın yazılış analiz ve sonuçlandırılmasında gösterilen muvaffakiyet, emsal kararların gözetilmesi üzere konular göz önünde tutularak kıymetlendirme yapılır ve buna nazaran fiş doldurulur” kararı yer almaktaydı.

Unsur metni incelendiğinde yargıçların verdikleri kararlarında isabete nasıl zorlandığı açıkça görülecektir. Bu durum aslında, hakları ihlal edilenler açısından kıymetli bir garanti niteliğindeydi fakat değişiklik sonrasında bu garanti kalkıp da yargıçlar yalnızca vicdanlarıyla baş başa bırakılınca bir anda vicdanların nasıl işlediği verilen kararlarla görülmeye başlamıştı. Demek ki vicdan tek başına işe yaramıyormuş. İşin içinde bir de paralel uzantılar varsa olayın boyutunun nerelere varacağı kestirilemiyormuş. Şükür ki 2016 yılında unsur birtakım farklarla eski haline getirilerek yapılan yanlışın kısmen de olsa telafisi yapılmıştır. Geride bıraktığı enkazın hasar tespitinin yapılıp yapıldığını bilmiyoruz.

Şayet adalet mülkün temeli ise, birinci derece mahkemelerinin vermiş olduğu isabetsiz kararlar sonucunda hiçbir yaptırım olmaması vatandaş mağduriyeti açısından kabul edilemez bir durumdur. Gerçekten unsurun kaldırılması ile tekrar eski haline getirilmesi ortasında geçen kısa mühlet içerisinde ortaya çıkan görüntü dahi vahametin açık bir göstergesidir. Yani yapılmak istenen ıslahatla fatura daima vatandaşa çıkmamalı, faturayı biraz da yargı mensupları paylaşmalı.

Bağımsız yargı ya da toplumsal medyanın inanılmaz gücü

Bir sorunun tahlili için öncelikle problemli alanın tespiti gerekiyor. Yargıda yaşanan sıkıntıların kaynağında mevzuat eksikliği mi yoksa yargı mensuplarının dirayet sorunu mu olduğu üzerinde düşünülmesi gerekiyor. Acı lakin yıllardan beri birebir problemlerin tahlilinde önemli bir aralık alınamamıştır. Bozulan ve onanan kararlar sonucunda verilen not uygulamasının 2011-2016 yılları ortasında kaldırılması dahi yargının içinde bulunduğu içler acısı durumu ortaya çıkardı. Demek ki yargıçlara verilen küçük notlar nelere kadirmiş ve vicdanların başaramadığını bu notlar başarıyormuş. Elbette yargı mensuplarının tamamını tıpkı kefeye koymak büyük bir adaletsizlik olacaktır.

Bu nedenle, siyaset yargıya müdahale ediyor kolaycılığından kurtularak yargının içler acısı durumu masaya yatırılmalıdır. Kaldı ki siyaset yargıya müdahale ediyor demek tesire açık bir yargı sistemi olduğunu kabul manasına gelir ki asıl tehlike burada yatmaktadır. Unutulmamalıdır ki hakim ve savcılar bedel ödemeden ve bedel ödemeyi göze almadan hangi düzenlemeyi getirirseniz getirin sonuçta büyük bir değişiklik olmayacaktır. Kim ne derse desin verdiği kararın ardında duracak dirayetteki bir hakime hiçbir güç tesirde bulunamayacaktır. Verdiğim karara kim ne der diye düşünen hakime de hiçbir yasal düzenleme tesir etmeyecektir.

Bu anlattıklarımızın yanında bir de son vakitlerde ortaya çıkan toplumsal medya tesirli kararlar görmeye başladık. O denli bir noktaya gelindi ki savcı ve yargıçların kararları adeta toplumsal medyanın insafı ile biçim almaya başladı. Genellememekle birlikte ne vakit ki bir olay toplumsal medyaya düştü, işte o vakit savcı ve yargıçlarca zorba yahut mağdura uygulanan kararlar değişmeye başladı. Her halde bu durumun adaleti zedelediğini izah etmeye gerek yoktur.

Halbuki adalet yönlendirmelerle değişmemelidir. Adalet, ismi üstünde hak edene hak ettiğinin dağıtıldığı kurumun ismidir. Gelinen noktada bunun bu türlü olduğu sav edilebilir mi? Hangi hukuk ıslahatı toplumsal medya tesirini sonlandıracak? Kararının ardında duran bir hakim nasıl oluyor da toplumsal medya tesiriyle farklı karar almak zorunda kalıyor.

Ekseriyetle akla ziyan bir formda bir olay toplumsal medyaya düştüyse savcı ve yargıçlar olaya odaklanıyor ve büyük oranda da kamuoyunun hassasiyetine nazaran hareket yolunu seçiyorlar. Bu durum o kadar tehlikelidir ki, işin nereye varacağını kimse kestiremez ve yargıya itimadı önemli bir halde zedeler. Demek ki yargıda önemli bir problemle karşı karşıyayız ve bu durum uzun vadede onarılmaz yaralar açacaktır. Toplumsal medyanın savcı ve yargıçların kararlarını bu kadar etkilediğini görenler bu silahı elbette daima kullanacaklardır. Halbuki doğruların toplumsal medya ile belirlenemez hale gelmesi olmazsa olmaz bir kural haline gelmedikçe iflah olmamız mümkün değildir.

Sonuç olarak, mezhebi, meşrebi ve dini ne olursa olsun insanların güvenmek zorunda olduğu ve hakkını arayacağı sonuncu merci yargıdır. Benim yargım, senin yargın yahut onların yargısı olmaz ve olmamalıdır. Bu nedenle nasıl ki yasama ve yürütme içerisinde olanlar yanlış işlerinden önemli halde sorumlu oluyorlar, yargı mensuplarının da emsal bir yaptırıma tabi tutulması kaçınılmazdır. Kanayan parmak sayısının azaltılması için buna gerek olduğunu düşünüyoruz. Yargıçların vicdan, cüzdan ya da öbür alanlara sıkışmasını önlemek istiyorsak en kısa müddette bu işe el atmak zorundayız ve ıslahatın buraya odaklanması gerekiyor. Dost olarak bizden hatırlatması.