Batı Sinemasında Müslüman: Tehlikeli veya yok

Bütün şimdiki araçlarda olduğu üzere sinemada da sık sık gündeme gelen bahisler var. Tesirli bir kitle bağlantı aracı olmasının yanında sanat ögesi da barındıran sinema kelam konusu olduğunda Batılı gözle yapılan üretimler ve Doğuluların buradaki yeri liste başı hususlardan olur. ‘Biz Doğulular’ sistemli olarak haykırırız. “Dünya bizi görmüyor” deriz. Fekat söylediklerimiz hamasi slogan olarak algılanmaktan öteye geçmez. Bırakın Batılıların inanmasını, ‘içimizdeki İrlandalılar’ bile ikna olmaz. Geçtiğimiz günlerde yapılan bir araştırmaysa Batılıları, Batılılar eliyle yalanlıyor ve Hollywood’un başı çektiği sinema sanayisinin Müslümanlara nasıl yaklaştığını gözler önüne seriyor.

ÇOK İZLENEN SİNEMALAR MÜSLÜMANLARA YER VERMİYOR

• Southern California Üniversitesi’nin araştırmasına nazaran son yıllarda gösterime giren, gişe başarısı yüksek sinemalarda Müslüman karakterlere neredeyse hiç yer verilmedi. 2017-2019 ortasında ABD, İngiltere, Avustralya ve Yeni Zelanda’da (Yani ABD ve Kraliçe’nin ülkelerinde) çekilen 200 sinema incelendi. Bunların yalnızca 19’unda Müslüman karakter yer alırken, bir sözden fazla repliği bulunan Müslüman karakter sayısı, sinemalarda yer alan 8 bin 500 karakterin yüzde 2’sinden az…

Başrol konusu ise görüntüyü resmediyor. Müslüman bir erkeğin başrolü yahut yardımcı oyuncu rolünü üstlendiği yalnızca 5 sinema var. Müslüman bayan başrol oyuncusuna sahip tek sinema ise 2018 üretimi Hotel Mumbai.

MÜSLÜMAN = TEHLİKELİ

Bir de şu açıdan bakalım…

ABD nüfusu 330 milyon civarı. Müslümanların oranı yüzde 1 kadar… Musevilerin oranı ise yüzde 2 bandında… Hollywood sinemalarında Yahudi karakterlere ne kadar yer verildiğini anlamak için özel araştırmaya gerek yok. Yarıdan fazla olduğu kesin. Nüfusa oranla bakınca Müslümanların görmezden gelindiği aşikar.

• Pekala, görülen Müslümanların profili nasıl? Bu durum da şaşırtan değil. 200 sinema ortasında yer alabilen karakterlerin genel olarak ‘tehlike oluşturma potansiyeli’ var. Çok da uzak olduğumuz bir sorun değil bu. Büyük oranda ‘Ortadoğulu’ olan karakterler, bugün Ortadoğu denen bölge ile özdeşleşen şiddet, terör ve savaş sarmalının yansıması olarak nitelendiriliyor. Batılı sinemaların birçoklarına nazaran Müslümanlar bu şiddet sarmalının sonucu olduğu kadar sebebi de… Güya bu coğrafyalarda Batılıların işgali ve postalı yok. Katliamlar yaşanmıyor ve savaş endistrisini son 2 asırdır Batılılar ayakta tutumuyor!

OSCAR’A ADAY OLAN RIZ AHMED İSYAN ETTİ

Mevzuya dair yakın vakitte daha ‘içeriden’ bir tenkit de geldi. Son Oscar merasiminde en yeterli erkek oyuncu kolunda aday olan (bence alması gerekirdi fakat Hopkins’in popülerliğini aşamadı) Riz Ahmed, Müslümanlara ekranda ve beyaz perdede yer verilmediğini ya da olumsuz gösterildiğini, bunun da olağanlaştığını, mevcut görünümün kabul edilemez olduğunu söyledi. Pakistan asıllı İngiliz (bildiğiniz Pakistanlı işte, asıllı ne demekse!) olan Riz Ahmed, Oscar’da en yeterli erkek oyuncu kolunda aday gösterilen birinci Müslüman olmuştu (Sound of Metal sinemasında oynadı. Sineması kesinlikle izleyin, bilhassa ses tasarımı ve kurgu konusunda derslik niteliğinde). Toplumsal medyadan isyan eden Ahmed, “Ekranda Müslüman karakterlerin olumsuz gösterilmesinden ya da hiç olmamasından bıktım. Kesim değişmeli” tabirlerini kullandı.

ABD ASKERİ NEREDE, TEHLİKELİ MÜSLÜMANLAR ORADA!

• Hollywood’un Müslümanlara ve ülkelerine bakışındaki olumsuzluk yeni bir problem değil. Yakın tarihin bütün kritik evrelerinde Hollywood, dünya kamuoyunun Müslümanlar hakkındaki kanaatini olumsuz istikamette değiştirmek için elinden geleni yaptı. Bunda, Hollywood’un ABD’yi aklama projesi olma fonksiyonu (şahsi kanaatim) tesirli şüphesiz. Dikkat ederseniz ABD nereye asker gönderdiyse ya da gönderecekse, Hollywood oraya dair sinema yaptı ve Müslümanların, coğrafyanın tehlikesi vurgulandı.

HOLLYWOOD’DAN YAKIN PERİYOT ÖRNEKLER

Gelin birtakım örneklere bakalım…

2001 üretimi Kara Şahin Düştü sineması, 1993’te Somali’de yaşananları anlatır. BM Barış Gücü askerleri bölgeye gönderilir ve başlarına gelmeyen kalmaz. Zira Somali Afrika’dır, Müslümandır ve tehlikelidir!

• 2009 imali Ölümcül Tuzak, Irak’taki ABD askerlerinin ‘teröristler’e karşı verdiği çaba, 2012 üretimi Zero Dark Thirty’de ise Usame Bin Ladin’in öldürülmesi anlatılır. Her iki sinemanın direktörü de Kathryn Bigelow’dur. En güzel direktör Oscar’ını alan birinci bayan direktör olan Bigelow, son devir ABD milliyetçiliğinin değerli temsilcilerindendir. Filmlerindeyse Müslümanlar tehlikeli yerlerdedir ve haliyle kendileri de tehlikelidir!

2014 imali Keskin Nişancı da isminden anlaşılacağı üzere bir ABD askerinin Irak’ta yaşadıklarına odaklanıyor. Clint Eastwood’un yönettiği sinemaya nazaran iddia edin Irak nasıl bir yer? Ve tekrar sinemada olmayan şeyi de düşünelim; Irak’ı o hale kim getirdi? Sinema özeleştiri yapsa da “yetmez lakin evet” mesabesinde…

• 2003’teki Irak işgali sonrası Hollywood askeri üretimlerinin buraya kayması anlaşılabilir. Sonuçta sinema, hayatın içinde. Hayatta ne varsa onu anlatır. ABD askeri neredeyse Hollywood da orada olmalıdır! Tıpkı 1980’lerde Rambo’nun Vietnam ve Afganistan’a gitmesi üzere… Zira dünyanın jandarması oradadır. Rambo da gidip kanaat oluşturmalıdır. Enteresandır ki, 11 Eylül hücumları sonrası terörist yaftası yiyen Afganistan halkı, Rambo oraya gittiği periyot (1988 imali Rambo 3) mücahittir. Sinemada Afganlar’a ‘mücahit’ diye hitap edilir. Zira Ruslarla (yani ABD’nin düşmanıyla) savaşıyorlardır.

TÜRKİYE DE VAKİT ZAMAN AMAÇ OLDU

Türkiye de vakit zaman bu tıp manipülasyonlara maruz kalıyor. Gece Yarısı Ekspresi (1978) sineması yapıldığında dünya, Anadolu insanını sinemada resmedildiği formda tanıdı. Yakın vakte kadar da öyleydi. Hatta tam bir karalama kampanyası olan sinemanın senaristi Oliver Stone, 2004’te Türkiye’ye geldiğinde sinema için özür dilemişti.