Akıl sıhhati yerinde olmayan kamu görevlilerine tahlil üretilmelidir Kamu kurumlarında yaşanan problemleri ve tahlil tekliflerini …
Akıl sıhhati yerinde olmayan kamu görevlilerine tahlil üretilmelidir
Kamu kurumlarında yaşanan problemleri ve tahlil tekliflerini lisanımızın döndüğü ve gücümüzün yettiği kadar anlatmaya çalışıyoruz. Tekliflerimizden gecikmeyle de olsa kimilerinin hayata geçirilmesi bizleri memnun etmenin yanında öbür tekliflerimizin de hayata geçebileceği istikametinde ümitlendiriyor. Bu günkü yazımızda da akıl sıhhati yerinde olmayan ve engelli memurların durumlarını izah etmeye ve tahlil önerisi sunmaya çalışacağız.
Akıl sıhhati yerinde olmayanlar memur olabilirler mi?
657 sayılı Kanun’un 48’inci unsurunda yer alan memur olabilmek için gerekli olan genel kaideler ortasında; 53’üncü unsur kararları gizli kalmak kaydı ile misyonunu devamlı yapmasına mani olabilecek akıl hastalığı bulunmamak sözüne yer verilmiştir. Daha evvelki düzenlemede akıl sıhhati yerinde olmayanlar memur olamamaktaydı. Yani yapılan değişiklikle akıl sıhhati yerinde olmayanların memur olabilmelerinin önü açıldı.
Buna nazaran, akıl sağlı yerinde olmayanlar engelli memur olarak kamuya girebilirler. Birebir halde daha sonra akıl sıhhati bozulanlar da genel koşulları taşımadığı gerekçesiyle memuriyetten atılamazlar ve engelli memur olarak misyonlarına devam ederler. Fakat, mevzuatta özel bir düzenleme varsa bu durumda engelli duruma düşenlerin ilişikleri kesilmektedir.
Engelli memur alımında kelamlı imtihanı var mı?
Engellilerin devlet memurluğuna yerleştirilmeleri “Engelli Kamu İşçi Seçme İmtihanı ve Engellilerin Devlet Memurluğuna Alınmaları Hakkında Yönetmelik” kararlarına nazaran yapılmaktadır.
Bu yönetmeliğe nazaran doğuştan yahut sonradan; bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve toplumsal yetenekleri bakımından mani oranının yüzde kırk yahut üzerinde ve çalışabilir durumda olduğunu mevzuat kararlarına nazaran alınacak sıhhat konseyi raporu ile belgeleyenler engelli olarak tanımlanmaktadır.
Tekrar bu yönetmeliğe nazaran merkezi yerleştirme ile kamu kurum ve kuruluşlarına memur olarak yerleştirilen adaylara ayrıca bir mülakat yahut imtihan yapılmamaktadır. Yalnızca adayların atama için gerekli kuralları taşıyıp taşımadığı denetim edilmektedir.
Münasebetiyle çok önemli akıl yahut beden sıhhati sorunları olanlar da engelli memur olarak atanabilmektedir. Gerçekten bu bahislerde kamu kurumlarında önemli problemler yaşandığı bilinen bir gerçektir.
Elbette engelliler topluma kazandırılmalı, sosyalleşmeli ve memur olarak ta atanabilmelidir. Fakat, nitelikli kamu hizmetinin nitelikli kamu vazifelileri eliyle yürütüldüğü de gözden kaçırılmamalıdır. Akıl sıhhati yerinde olmayan ve ne vakit hangi davranışı sergileyeceği bilinemeyen bir memurun kamu kurumuna nasıl bir ziyan verdiği yahut vereceği hayal dahi edilemez. Tıpkı halde hiçbir iş yaptırılamayacak bir kişinin engelli memur olarak atanması da hem engelliye hem de kamu kurumuna büyük ıstırap oluşturacaktır. Kıymetli olan işe nazaran adam bulma sisteminin işletilmesidir.
Danıştay’ın yaklaşımı sorunu bütün boyutlarıyla ortaya koyuyor
Daha evvel bu köşede yer verdiğimiz Danıştay İdari Dava Daireleri Heyeti 2020/50 E., 2020/1782 K. No.’lu Kararı ile akıl hastalığı olanların işledikleri disiplin kabahatlerinin iptal edilecekleri belirtilmiştir. Bir nevi disiplin dokunulmazlığı oluşturulmuştur.
Kararın münasebetinde yer alan; Akıl hastalığı nedeniyle, işlediği fiilin tüzel mana ve sonuçlarını algılayamayan yahut bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği kıymetli derecede azalmış olan şahsa ceza verilemeyeceği sözleri de düşündürücüdür. Kararda bu sözler yer alırken bu çeşit şahısların nasıl oluyor da memuriyete devam ettiği tartışılmamıştır.
Tekrar misal bir mevzuya Danıştay 12. Dairesi’nin 2020/3232 E., 2020/4095 K. No.’lu Kararı’nda rastlıyoruz. Bu Kararda, disiplin cezasına mevzu hareketlerin gerçekleştiği tarihte fiilinin sonuçlarını algılayamayacak derecede akıl hastalığına düçar olan memurun uzun yıllardır misyon yaptığını görüyoruz.
Kararda, davacının 2002 yılından bu yana ve disiplin cezasına mevzu aksiyonların gerçekleştiği tarihte de fiilinin sonuçlarını algılayamayacak derecede akıl hastalığına düçar olduğu konusunun sıhhat şurası raporuyla tespit edildiği, bu durumda davacının kusurunu ortadan kaldıran bu durumu nedeniyle disiplin cezası ile cezalandırılmasının mümkün olmadığı anlaşıldığından dava konusu süreçte hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu sürecin iptaline karar verilmiştir.
Bu kararlarda yer alan konuların bir kamu kurumu açısından kabulü mümkün değildir. Yargı kararlarına bakıldığında memurun akıl sıhhati yerinde değilse yaptığı her hareket cezasız kalabilmektedir. Bir de yargı kararlarına yansımayan konuları dikkate aldığımızda mevzunun vahameti daha âlâ anlaşılacaktır.
Kamu nizamı, kamu hizmeti ve iş garantisi istikrarı üzerinde düşünülmesi gerekiyor
Bazen çok büyük hatalar işleyen memurlar, çok iş teminatı nedeniyle kamu nizamını adeta bozmaya zorlanmaktadır. Birtakım kurumlarda adeta kurumun meczubu haline gelmiş şahıslar dahi oluşmuştur. Hatta vakit zaman almayı unuttuğu ilaçlar nedeniyle ortalığı birbirine katan birçok memur sıhhat denetimine zorla götürülemediği için re’sen emekliye dahi sevk edilememektedir. Adeta kamu kurumları bu cins işçilere katlanmak zorunda bırakılmıştır. Münasebetiyle kamu hizmetlerinde aktifliği sağlamak istiyorsak gerekli düzenlemeleri hemen yapmak zorundayız.
Bilhassa de engelli memur alımdaki sıkıntılar biran evvel masaya yatırılmalıdır. Engelli kardeşlerimizin toplumsallaşması ismine işe yerleştirmelerde yaşanan sıkıntılar kamu kurumlarını engelliler açısından yaşanmaz hale getirebilmektedir. Akıl sıhhati yerinde olmayan bir kişinin memur olarak yerleştirilmesinin ortaya çıkarabileceği problemler güzelce düşünülmeden iş olsun mantığıyla yapılan atamalar telafisi imkansız ziyanlar oluşturabilmektedir.
Tekrar daha evvel bu köşe yer verdiğimiz bir örneği de hatırlatmak isteriz. Yazımızda hizmetli olarak işe yerleştirilen engelli bir kişinin doğal gereksinimlerini dahi oburlarının yerine getirdiğini tabir etmiştik. Elbette engellileri istihdam edelim ve etmek zorundayız da fakat bu bahiste kılı kırk yarmadan yapılan atamalar hem engelli kardeşlerimize hem de kamu kurumlarına büyük ziyanlar verebilmektedir. Bu nedenle engelli memur yerleştirmelerinde kamera kayıtlı kelamlı imtihanlar kesinlikle olmalı ve engellinin yapabileceği işe uygun atamalar yapılmalıdır.
Sonuç olarak, akıl sıhhati yerinde olmayanlara ve engellilere yönelik yapılacak düzenlemeler hem iktidarın hem de muhalefetin en kolay uzlaşacağı mevzular ortasındadır. Çünkü ortak akılla makulde birleşmek hiç te sıkıntı olmasa gerektir. Yeniden bu hususlarda memur sendikalarının da gerekli dayanağı vereceğini düşünüyoruz.
