90’ların karanlık yüzü Beyaz Toros’ları unutmadık

1991 yılının en kıymetli olayı, hiç elbet, 6 yıl sürmesi hasebiyle en uzun koalisyon olarak tarihe geçen DYP-SHP koalisyonu oldu. Merkez sağ partiyle merkez sol partinin birleşmesi, Süleyman Demirel ve Erdal İnönü başkanlığında başladı, daha sonra liderler değişerek devam etti. Halkın çoğunluğunun oylarıyla kurulan bu birliktelik, olağan kurallarda Türkiye’nin en hoş yılları olması gerekirken, en karanlık yıllarının olması tesadüften ibaret olmasa gerek. Çetelerin devlete sızmasının önü bu koalisyonla mı açılmıştı? Herkes birbirine göz yumarken, icracı bakanlıklar pazarlık konusu yapılırken, mafya yolunu mu bulmuştu? Türkiye tabanı görmüştü, orası kesin, 1990’lı yıllar Türkiye tarihine atılan kara bir imzaydı.

BEYAZ TOROS’LAR DEVREDE

• Hiç polise benzemeyen şahısların “Polisiz, bizimle Emniyet’e kadar gelmeniz gerekiyor” diyerek beyaz Toros’lara bindirdiği insanlardan bir daha haber alınamadığı hadiseler, çok uzak geçmişten gelmiyor. Varlığı her vakit inkar edilen bir yapı ve bu yapının sebep olduğu hareketler, Türkiye gündeminden hiç düşmeyecek üzere. Jandarma teşkilatı bünyesinde kurulan kapalı ordu JİTEM’in kıssası, temelinde bir terörle gayret öyküsü. Lakin yozlaşma, 90’lar Türkiye’sinin her kademesinde kaçınılmaz. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte NATO üyesi ülkelerdeki Gladio üslubu örgütler açığa çıkartılıp dağıtılırken, Türkiye’nin Özel Harp Dairesi güçlendirildi. Özel Kuvvetler Komutanlığı’nın yeni temel misyonu PKK’yla çaba oldu.

DEVLETE İTİMADI SARSTI

JİTEM oluşturulurken Özel Harp Dairesi’nin yapısı örnek alındı. Birinci hali olan İstihbarat Küme Komutanlığı’nın kurulmasını (1987) sağlayan isim de Jandarma Kurmay Lideri Tümgeneral Hulusi Sayın’dı. Daha sonra Jandarma İstihbarat ve Terörle Gayret (JİTEM) olarak ismini değiştirdi. JİTEM bir istihbarat örgütü olarak kurulsa da, operasyon yapma yetkisi vardı. Yalnızca Jandarma Genel Kumandanı bu takımlara hesap sorabilme yetkisine sahipti. JİTEM’in kurulmasıyla birlikte güneydoğuda faili meçhul cinayetler başladı. Terörle gayret için kurulan JİTEM, hareketleri nedeniyle terörle çabaya ziyan verdi. Kürtlerin devlete ve silahlı kuvvetlerine olan itimadını sarstı. Kurucu ögelerin subaylar olması sebebiyle bölge halkı bu yapıyı orduyla bir tuttu.

‘Devamı gelecek’ notlu suikastlar

91’in karanlık olayları, generallerin suikastında kapalıydı. 1991’de peş peşe işlenecek cinayetlerin birincisi olan emekli Korgeneral Hulusi Sayın, 30 Ocak 1991 tarihinde Ankara’da konutunun önünde uğradığı silahlı atakta öldürüldü. Gazeteleri arayan kişi aksiyonu Dev-Sol ismine üstlenirken, Emniyet Genel Müdürü Necati Bilican ise olay yerinde Kürdistan Ulusal Kurtuluş Örgütü’nün bildirisinin bulunduğunu açıkladı. Sayın’ın ismi kontrgerilla olarak zikredilen derin devletle anıldığı için, Dev-Sol’un her vakit amacındaydı. Hulusi Sayın, tıpkı vakitte JİTEM olarak bilinen Jandarma İstihbarat Terörle Caba’nın de kurucusuydu.

DAİMA BİREBİR NOT

• Dev-Sol’un general suikastlarından ikincisi Tümgeneral Memduh Ünlütürk oldu. Kontrgerilla ve darbelerle özdeşleşen Ünlütürk, 12 Mart 1971 darbesinden sonra Ziverbey Köşkü’nde uygulanan vahim azap usullerinin mimarlarındandı. 7 Nisan 1991 akşamı Üsküdar’daki konutunda öldürüldü. Akabinde Tuğgeneral Temel Cingöz ve Emekli Korgeneral İsmail Selen, Mayıs ayında öldürüldüler.

  Her suikasttan sonra “devamı gelecek” notu bırakılıyordu.

ENSEDEN TEK KURŞUN

Güneydoğu’da vazife yapan generaller ortasında kaygı gün geçtikçe artıyordu. Sıradaki isim hem üst seviye rütbeli, kilit ve askeri vazifelerde bulunmuş, hem de MİT Müsteşarlığı yapan Orgeneral Adnan Ersöz. 13 Ekim 1991 akşamı meskeninde televizyon izlerken ensesinden tek kurşunla öldürüldü. 29 Temmuz 1992’de de Oramiral Kemal Kayacan suikasta kurban gitti. Bütün general vefatlarını Dev-Sol üstleniyordu. Lakin generallerden kimileri solcuydu, yani Dev-Sol’un gayesinde olamazdı. Bu generallerin tek ortak özelliği vardı, o da Eşref Bitlis’in yahut Hiram Abas’ın birlikte vazife yaptığı isimler olmalarıydı.

PKK’dan sivil katliamı

• Hem ülke karışıktı, hem de siyaset. Güneydoğu aslında savaş alanı. PKK’nın uygunca gemi azıya aldığı devirler. Her yerden katliam haberleri geliyor. Nevruz Katliamı olarak anılan 21 Mart 1992 olayları bu türlü bir ortamda gerçekleşti. Van, Şırnak, Cizre ve Adana’da Nevruz kutlamaları sırasında çıkan olaylarda onlarca kişi öldü. PKK’lı teröristler, 11 Haziran 1992’de Tatvan’da durdurdukları minibüsteki 13 kişiyi, 27 Haziran 1992’de ise Diyarbakır Silvan’a bağlı Yolaç (Susa) köyü mescidini basıp cemaatten 10 kişiyi kurşuna dizdiler. Bu olay vakitle Hizbullah aidiyetinin en değerli sembolüne dönüştü. İsmine ezgiler yazıldı. Şırnak’ta 18 Ağustos 1992’de başlayıp 3 gün 3 gece süren olaylarda 54 kişi öldü. Periyodun İçişleri Bakanı İsmet Sezgin, olayı “300 PKK’lının kenti bastığı bir isyan” olarak nitelendirdi. PKK ise hareketi reddetti. Şırnak’ta yaşanan, çok sayıda sivilin canına mal olan ve büyük oranda hala aydınlatılamamış olan olaylarla ilgili, periyodun Şırnak Valisi Mustafa Malay bir röportajda, “O devir asker çok insan öldürdü; bunları Ankara’ya anlattım, fakat kimse ilgilenmedi” dedi.

5 kurşun yedim

Musa Anter’in öldüğü taarruzda yaralı kurtulan Orhan Miroğlu, doksanlı yıllarda Doğu ve Güneydoğuda mevtin kol gezdiğini, beyaz Toros’larla simgelenen bir periyot yaşandığını tabir etti:

“İnsanlar meskenlerinden alınıp dağ başlarında infaz ediliyordu. Kimse de bunun akıbetini soramıyordu. Hala kayıp çok sayıda insan var. Diyarbakır Cezaevi çok özel bir yerde duruyor. Ben o cezaevinde 6 yıl kaldım. Buradan çıkan samimi itirafçılar dediğimiz kümeler, daha sonra devlet içine çöreklenmiş zımnî örgütlerle işbirliği yaptı. PKK’nın da içinde olduğu ortak cinayetlere, cürümlere imza attı.”

O KARANLIKTAN AK PARTİ ÇIKARDI

• Millet İttifakı’ndaki partilerin, özellikle CHP’nin, doksanlı yılların bir numaralı sorumlusu olan PKK’nın denetim ettiği oylarla iktidar olmak istediğini belirten Miroğlu, şunları söyledi: “CHP’nin bir vekili SİHA ve İHA’ların doksanlı yıllardaki misyonu gördüğünü, faili meçhul cinayetler işlediğini argüman etti. O yıllarda faili meçhullerin nasıl işlendiğini herkes bilir. Musa Anter suikastından yaralı kurtuldum. Bedenimde 5 kurşun yarası taşıyorum. Doksanlı yılların en kıymetli şahitlerinden biriyim. O yıllarla bugün ortasında alaka kurmak, algı operasyonundan öbür bir şey değil. Doksanlı yılları bilmeyen gençlere, o yılların failiymiş üzere AK Parti iktidarını tanıtma eforu içindeler. Meğer doksanlı yılların konseptinden Türkiye’yi çıkartan AK Parti’ydi.”

İşveren benim

JİTEM’le birlikte en çok ismi anılan kişi Binbaşı Cem Ersever’di. JİTEM bir nevi Ersever’in raporlarıyla şekillendi. Kendisi her ne kadar “JİTEM diye bir örgüt yok” dediyse de, Soner Yalçın’a verdiği röportajda, “JİTEM’in kurucusu benim, işvereni benim” demiş, lakin söylendiği üzere bir örgüt olmadığını da ek etmişti. Sahi JİTEM nasıl bir örgüttü? Jandarma subay, astsubay ve uzman çavuşların vazife aldığı bir yapıydı ancak bir de sivil ayağı vardı. PKK’dan ayrılan itirafçılar ve korucular sivil öge olarak misyon yapıyor, askeri ögelerle birlikte operasyonlara katılıyordu. İtirafçı geleneğini başlatan isim Cem Ersever’di. Periyodun OHAL Valisi Hayri Kozakçıoğlu’nun da takviyesiyle, itirafçılar bir devir devlet memuru yapıldı. OHAL Valiliği çalışanı için ayrılan güvenlikli lojmanlar itirafçılara tahsis edildi. Askerler ortasındaki aile yemeklerine JİTEM elemanı itirafçılar da dahil ediliyor, eşleri subay eşleriyle konut ziyaretlerine gidiyordu.

İTİRAFÇILAR PERVASIZLAŞTI

İtirafçılar pervasızlaştıkça, kendi başlarına operasyon yapıyor, istedikleri kişiyi gözaltına alıp kaybedebiliyorlardı. Bir devir işi ileriyi götürüp, öldürmeme karşılığında kaçırdıkları bireylerin ailelerinden para almaya başladılar.

• JİTEM’i kuranlar ortasında Veli Küçük ve Albay Arif Doğan da vardı. 1992 yılında “Güneydoğu kontrgerillası” diye deşifre olan Cem Ersever’i uzaklaştırıp, yerine kendilerine yakın olan kod ismi Yeşil’i yani Mahmut Yıldırım’ı getirdiler. Azap sorgularının aranan ismiydi. Mahmut Yıldırım’ın aktifliği arttıkça, Cem Ersever devre dışı kaldı. Hakikaten Ersever’in mevti için Çiller’in “iç hesaplaşma” diye kastettiği şey, muhtemelen buydu. JİTEM’in varlığı dava belgelerindeki dokümanlarla birlikte inkar edilemeyecek kadar ortada olduğu halde, ordu resmen hiçbir vakit kabul etmedi. JİTEM başkanlarının isimleri, Susurluk kazasında da kirli bağlantılarla anıldı.

• Tarihler 5 Temmuz 1991’i gösterdiğinde, DAİMA Diyarbakır Vilayet Lideri Vedat Aydın’ın kapısı çalındı. Sivil silahlı 3 kişi, “Polisiz, bizimle Emniyet’e gelmeniz gerekiyor” dedi. 2 gün kendisinden haber alınamadı. Cesedi Maden-Ergani ortasında bir köprü altında bulundu. Polise benzemeyen, hatta içlerinde PKK kıyafetli biri olan, telsizleri bulunan bu küme kimdi? Emsal grup, yaşayan en değerli Kürt aydını 72 yaşındaki Musa Anter’i de 20 Eylül 1992’de öldürdü. O devir JİTEM’de tesirli olan isim “Yeşil” kod isimli Mahmut Yıldırım’dı. Yeşil’in grubundaki Hamit Yıldırım, Anter’in kaldığı otele gidip “İtirafçıların pişman olduğunu, JİTEM’den ayrılmak istediğini, kendisinden yardımcı olmasını” istedi.

1,5 saat sonra randevulaşıp otelden ayrıldılar. Anter’in yanında tesadüfen Orhan Miroğlu da vardı. Hamit Yıldırım ticari taksiyle girdiği ıssız sokakta evvel Anter’e, akabinde Miroğlu’na ateş etti. Miroğlu yaralı kurtuldu, Anter 15 dakika içinde öldü. Anter’i öldüren silah, JİTEM’in itirafçılara dağıttığı tabancalardan çıktı. 1992, terör olaylarının tırmandığı bir yıldı. Terörün ülkemizde çok ağır hissedildiği ve devletin de sert karşılık verdiği periyoda rastlıyor. 93’ün geleceği, 92’den muhakkaktı aslında. Bunlar ülkenin daha güzel günleriydi. “93’ü gör, aklını oynatırsın” dedirtecek cinsten bir yıl yaşadı bu ülke. Meğer 93’ü de gördü, 97’yi de.

Sevda Dursun